123. Τι γνωρίζετε για τη δράση των μικροβίων;

 

Πολλά μικρόβια απειλούν την υγεία μας μέσω των ουσιών που παράγουν. Οι ουσίες αυτές ονομάζονται τοξίνες και διακρίνονται σε ενδοτοξίνες και εξωτοξίνες.

Άλλα μικρόβια, όπως είναι οι ιοί βλάπτουν τον οργανισμό μας επηρεάζοντας τη λειτουργία των κυττάρων του ή καταστρέφοντάς τα,  καθώς τα χρησιμοποιούν για τον πολλαπλασιασμό τους.

Οι παθογόνοι μικροοργανισμοί μεταδίδονται στον άνθρωπο με την τροφή και το νερό, με την επαφή με μολυσμένα ζώα, με τα σταγονίδια του βήχα ασθενούς ατόμου, με την άμεση επαφή με μολυσμένα άτομα, καθώς και με την έμμεση επαφή με αντικείμενα που έχουν χρησιμοποιηθεί από μολυσμένο άτομο. Τα παθογόνα μικρόβια εισέρχονται συνήθως στον οργανισμό μας από κάποια ασυνέχεια του δέρματος ή από τους βλεννογόνους που υπάρχουν σε κοιλότητες του οργανισμού όπως το στόμα, το στομάχι, ο κόλπος.

ή

Από τις χιλιάδες μικρόβια που μας περιβάλλουν, λίγα μόνο μπορούν να προκαλέσουν λοίμωξη (νόσηση). Τα μικρόβια τα ταξινομούμε σε τρεις κατηγορίες, ανάλογα με την ικανότητά τους να προκαλούν λοίμωξη:

• Παθογόνα μικρόβια ονομάζουμε εκείνα που έχουν την ικανότητα να  προκαλέσουν αρρώστιες σε ευπαθείς οργανισμούς.
• Μη παθογόνα ή σαπροφυτικά μικρόβια ονομάζουμε εκείνα που δεν έχουν αυτή την ικανότητα, ακόμα και όταν εισχωρήσουν στον οργανισμό σε μεγάλο αριθμό.
• Δυνητικώς παθογόνα είναι τα μικρόβια τα οποία άλλοτε συμπεριφέρονται σαν σαπροφυτικά και άλλοτε σαν παθογόνα.

Για να μπορέσουν τα δυνητικώς παθογόνα να προκαλέσουν αρρώστια θα εξαρτηθεί από τρεις παράγοντες:

α. Από τον αριθμό τους . Συνήθως πρέπει να είναι πολύ μεγάλος.

β. Από το όργανο στο οποίο θα εγκατασταθούν , δηλαδή να είναι μακριά από εκεί που συνήθως ως φυσιολογική χλωρίδα, και

γ. Από την αντίσταση του οργανισμού. Η παθογόνος δράση εκφράζεται κυρίως σε άτομα με μειονεκτική δραστηριότητα του ανοσολογικού συστήματος (κακοήθη νεοπλάσματα, λήψη ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων , μεταμοσχεύσεις, νεφρική ανεπάρκεια, έντονη κόπωση κτλ.).

H επαφή μικροβίων με τον άνθρωπο ορίζεται ως μόλυνση και δεν καταλήγει υποχρεωτικά σε λοίμωξη (νόσο), ακόμα και αν τα μικρόβια είναι παθογόνα. Επίσης θα πρέπει να αναφερθεί ότι σήμερα υποστηρίζεται ότι οποιοσδήποτε μικροοργανισμός μπορεί να προκαλέσει λοίμωξη στον άνθρωπο.

Όταν μολύνεται μια περιοχή του σώματος, χωρίς να επακολουθήσει λοίμωξη, πρόκειται για απλή αποίκιση, που μπορεί να έχει παροδικό ή μονιμότερο χαρακτήρα.

Με τη μόλυνση μπορεί να επακολουθήσει λοίμωξη, δηλαδή νόσηση, σαν αποτέλεσμα του πολλαπλασιασμού του μικροβίου μέσα στο μεγαλοοργανισμό.

Αυτό θα εξαρτηθεί από:

• τη δραστική δύναμη του μικροβίου, και
• το βαθμό ανοσίας του μεγαλοοργανισμού.

ή

Παράγων μετάδοσης (= Σπορέας)

Α ) Προέλευση των παθογόνων μικροβίων. Οι μικροοργανισμοί που θα προκαλέσουν την λοίμωξη, μπορεί να προέρχονται από μολυσμένο περιβάλλον (αέρα, νερό, έδαφος τρόφιμα), από μολυσμένα αντικείμενα, ζώα, ενδιάμεσους ξενιστές, νοσούντες μεγαλοοργανισμούς, αναρρωνύοντες μεγαλοοργανισμούς και τέλος, υγιείς φορείς μικροβίων

Μικροβιοφορείς

Οι νοσούντες ή αναρρωνύοντες μεγαλοοργανισμοί και οι υγιείς φορείς μικροβίων αποτελούν τους μικροβιοφορείς. Οι μικροβιοφορείς μπορεί να είναι πρόσκαιροι έως 6 μήνες ή χρόνιοι για περισσότερο από 6 μήνες ή ακόμη και υγιείς μικροβιοφορείς. Οι υγιείς μικροβιοφορείς μπορεί να είναι πρόσκαιροι (στο στάδιο επώασης) ή χρόνιοι.

Β ) Τρόποι μόλυνσης και μετάδοσης των παθογόνων μικροβίων

• Άμεση επαφή
  Η άμεση επαφή στη μόλυνση επιτυγχάνεται με τα μολυσμένα χέρια, το φίλημα τη συνουσία (αφροδίσια νοσήματα), την επαφή του δέρματος ή τριχών με δέρμα ή τρίχες ασθενούς (μυκητιάσεις), τέλος τη μηχανική λύση του δέρματος (τραυματισμός ή αμυχή).

Η μόλυνση είναι ετερογενής αν επέλθει από εξωγενή μικρόβια, ενώ λέγεται αυτομόλυνση, αν προκληθεί από μικρόβια δέρματος ή βλεννογόνων του ίδιου του ασθενούς .

• Έμμεση επαφή
  Η έμμεση επαφή προκαλείται με χρήση των αντικειμένων ατομικής χρήσης του μεγαλοοργανισμού ή των αντικειμένων κοινής χρήσης του μεγαλοοργανισμού.
• Αέρας:
  Οι αερογενείς λοιμώξεις προκαλούνται όταν η μεταφορά των μικροβίων γίνεται με τα σταγονίδια ή τον κονιορτό, που μεταφέρονται με τον αέρα. Με τα σταγονίδια ομιλίας μεταδίδεται η ιλαρά και η γρίπη, ενώ με τον κονιορτό μεταδίδονται τα Mycobacterium tuberculosis και Clostridium
• Νερό, ποτά, τρόφιμα.
  Με το νερό, τα τρόφιμα και τα ποτά μεταδίδονται κυρίως οι εντερολοιμώξεις του πεπτικού συστήματος. Οι τροφικές δηλητηριάσεις, η χολέρα, η δυσεντερία, ο τυφοειδής πυρετός, μεταδίδονται ως ανωτέρω.
• ∆ιάμεσοι ξενιστές και έντομα
  ∆ιάμεσοι ξενιστές και έντομα μεταδίδουν μερικές επιδημικές νόσους. Οι ομόλογες νόσοι είναι αυτοί που μεταδίδονται από άνθρωπο σε άνθρωπο μέσω ξενιστού, όπως η περίπτωση της ελονοσίας και της νόσου του ύπνου. Οι ετερόλογες νόσοι μεταδίδονται από το ζώο στον άνθρωπο, όπως η πανώλη, που μεταδίδεται με τους ποντικούς στον άνθρωπο.
• Πλακούντας
  Η μετάδοση νοσημάτων στο έμβρυο από τη μητέρα γίνεται ορισμένες φορές με τον πλακούντα. Η σύφιλη και ο ιός της ερυθράς, διαπερνούν τον πλακούντα και μολύνουν το έμβρυο.
• Μετάγγιση αίματος
  Κατά τη μετάγγιση αίματος με μολυσμένη σύριγγα μπορεί να μεταδοθούν ιοί όπως ο ιός της Ηπατίτιδας Β, AIDS, C.M.V. (Cytomegalovirus).

Γ ) Πύλη εισόδου των μικροβίων στον οργανισμό

• Το καλυπτήριο σύστημα
  Το υγιές δέρμα αποτελεί φραγμό. Ορισμένα μικρόβια εμφανίζουν τροπισμό για την πύλη εισόδου, δεν προκαλούν λοίμωξη, αν εισχωρήσουν από άλλη περιοχή. Το Clostridium tetani δεν προκαλεί λοίμωξη αν εισχωρήσει από βλεννογόνο ενώ αντιθέτως προκαλεί αν εισχωρήσει κατόπιν λύσης της συνέχειας του δέρματος. Σε αντίθεση το είδος Neisseria gonorrhea προκαλεί λοίμωξη μόνον όταν εισέλθει από βλεννογόνο.
• Βλεννογόνοι
  Οι διάφοροι βλεννογόνοι του σώματος μας, επιπεφυκώτας, βλεννογόνος μύτης, φάρυγγα, ανωτέρων αναπνευστικών οργάνων, κυψελίδων, στόματος, εντέρου, ουρήθρας, γεννητικών οργάνων και απευθυσμένου, μπορεί να αποτελέσουν πύλη εισόδου μικροβίων στον μεγαλοοργανισμό.

∆ ) Η τύχη των παθογόνων μικροβίων μετά την είσοδό τους στον οργανισμό:

Η τύχη των παθογόνων μικροβίων μετά την είσοδό τους στον μεγαλοοργανισμό είναι ποικίλη. Υπάρχουν μικρόβια που προσβάλλουν μόνο το καλυπτήριο σύστημα (μύκητες), άλλα δημιουργούν τοπικά φλεγμονή (πυογόνοι κόκκοι) ενώ ορισμένα μικρόβια φέρονται με το αίμα (ελονοσία) η τα νεύρα (ιός λύσσας). Τέλος, υπάρχουν μικρόβια που παραμένουν στην πύλη εισόδου αλλά δρουν με τοξίνες (Cl. tetani) ή άλλα αναπτύσσονται τοπικά και προκαλούν παθολογοανατομικές βλάβες, όπως στην περίπτωση της χολέρας που προκαλεί δυσεντερία.

Άλλα μικρόβια ή παράσιτα κατόπιν δήγματος αρθροπόδου, μεταφέρονται με την κυκλοφορία, ενώ άλλα εισχωρούν στους ιστούς όπως στην περίπτωση της N.meningitidis που μεταφέρεται στους μήνιγγες αιματογενώς.

Κάποια άλλα μικρόβια ακολουθούν τη λεμφική οδό (αδενίτιδες, λεμφαγγειίτιδες). Μερικές φορές η λοίμωξη προχωρεί από τον έναν ιστό ή όργανο σε άλλα γειτονικά. Επέκταση της λοίμωξης μπορεί να προκληθεί από τον κόλπο στη μήτρα τις σάλπιγγες και τις ωοθήκες.

Μικροβιαιμία είναι το σύνολο των παθογόνων ή σαπρόφυτων μικροβίων που κυκλοφορούν στο αίμα. Η ταυτόχρονη εμφάνιση τοξικών ή σηπτικών φαινομένων (πυρετού, ρίγους), χαρακτηρίζεται σαν σηψαιμία.

Πυαιμία: Στην κατάσταση αυτή πλην των της σηψαιμίας συμπτωμάτων, εμφανίζονται και τοπικά αποστήματα στους ιστούς.

Ε ) Αποβολή των μικροβίων από τον μεγαλοοργανισμό:

Ορισμένα από τα μικρόβια που προκαλούν λοίμωξη καταστρέφονται κατά τη διάρκεια της λοίμωξης ενώ άλλα αποβάλλονται.

Η αποβολή από το αναπνευστικό σύστημα γίνεται με το βήχα, το φτάρνισμα ή την ομιλία. Στις εντερολοιμώξεις, η αποβολή των μικροοργανισμών γίνεται με τα κόπρανα. Οδοί εξόδου αποτελούν επίσης τα βιολογικά υγρά όπως τα ούρα, το γάλα, η σίελος, τα δάκρυα, οι τρίχες, το πύον.